Τι κοινό μπορεί να έχει μία φυσικός που γεννήθηκε τον 19ο αιώνα με τη «Barbie»; Εκ πρώτης θα πεις καμία. Και λογικό. Όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά όσο φαίνονται. Πάμε να ξετυλίξουμε λοιπόν το κουβάρι δύο ιστοριών που η μόνη διαφορά τους είναι ο χρόνος.
Η Lise Meitner
Γεννημένη το 1878 στη Βιέννη, άρχισε να σπουδάζει φυσική ιδιωτικά, καθώς στις γυναίκες στην Αυστρία δεν επιτρεπόταν να φοιτήσουν στην ανώτατη εκπαίδευση μέχρι το 1897. Το 1901 ξεκίνησε μεταπτυχιακό στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης και πέντε χρόνια αργότερα απέκτησε διδακτορικό στη φυσική, ούσα μόλις η δεύτερη γυναίκα από το Πανεπιστήμιό της που τα κατάφερε. Στη συνέχεια μετακόμισε στο Βερολίνο όπου και συνέχισε τις σπουδές της. Εκεί γνώρισε έναν χημικό, τον Hahn που ήταν περίπου στην ίδια ηλικία με εκείνη και ο οποίος φαίνεται ότι είχε μια πιο προοδευτική στάση όσον αφορά στη συνεργασία με γυναίκες.
Στις 13 Ιουλίου του 1938 και ενώ είχε ξεσπάσει ο διωγμός των Εβραίων, με τη βοήθεια και την υποστήριξη του Hahn, η Meitner φυγαδεύτηκε στη Στοκχόλμη, ενώ ο Hahn συνέχισε να εργάζεται με τον Strassmann, έναν συνάδελφό του. Οι δυο τους συνέχισαν τα πειράματα από τις χώρες που βρίσκονταν και μία μέρα η Lise Meitner μέσω αλληλογραφίας που είχε με τον Hahn, ανακοίνωσε ότι ανακάλυψε αυτό που ονομάζεται «έκρηξη του πυρήνα ουρανίου». Με άλλα λόγια η θεωρία για την κατασκευή της ατομικής βόμβας, ήταν έτοιμη να γίνει πράξη και υπεύθυνος γι’ αυτή την ανακάλυψη δεν ήταν άλλος, από την Lise Meitner φυσικά!
Ωστόσο στις 22 Δεκεμβρίου 1938, ο Hahn αποφάσισε να στείλει μια αναφορά των αποτελεσμάτων των ερευνών του στο Naturwissenschaften, χωρίς όμως να υπολογίζει την Meitner. Παράλληλα, η αλληλογραφία μεταξύ τους κατέληξε σε παρεξήγηση. Ο Hahn δεχόταν επίσης αντιδράσεις επειδή συνεργαζόταν με μία Εβραία επιστήμονα. «Δεν δίνω μεγάλη σημασία σε αυτά τα πράγματα, φυσικά, αλλά δεν ήθελα να ομολογήσω στους κυρίους ότι ήσασταν η μόνη που τα ανακάλυψε όλα αμέσως», έγραψε στην Meitner το 1939, επιβεβαιώνοντας ότι την είχε παρακάμψει επίτηδες. Το 1945 οι Hahn, Meitner και Strassmann προτάθηκαν για το Βραβείο Φυσικής αλλά μόνο ο Hahn το κέρδισε. Στην τελετή αποδοχής του Νόμπελ του ο Hahn αναφέρθηκε σε εκείνη χαρακτηρίζοντας την πάνω κάτω κάτι σαν υπάλληλο. Ωστόσο η Meitner κρατώντας ψηλά το κεφάλι δεν παραπονέθηκε για τίποτα.
Η Meitner προτάθηκε ξανά πέντε φορές για το Νόμπελ Φυσικής το 1946. Η επιτροπή Νόμπελ υποστήριξε ότι ήταν «σταθερή παράδοση» να απονέμεται το βραβείο για πειραματικές και όχι θεωρητικές ανακαλύψεις. Η Meitner προτάθηκε 46 φορές για το Νόμπελ τόσο στη Φυσική, όσο και στη Χημεία αλλά δεν κέρδισε ποτέ.
Τι συμβαίνει με την ταινία «Barbie»
Η ταινία «Barbie» ήταν πολλά υποσχόμενη όταν κυκλοφόρησε και θα μπορούσαμε να πούμε ότι εκπλήρωσε πολλούς από τους στόχους της. Έσπασε τα ταμεία αποφέροντας σπουδαία έσοδα, αλλά και αξιόλογες κριτικές. Παρά το γεγονός αυτό, η πρωταγωνίστρια της ταινίας, Margot Robbie και η σκηνοθέτρια, Greta Gerwig δεν προτάθηκαν για βραβείο Όσκαρ. Ωστόσο ο Rayn Gosling είναι υποψήφιος για Όσκαρ για τον ρόλο του ως Ken στην ταινία.
Ο Ryan Gosling εξέφρασε την οργή του για το γεγονός ότι η Ακαδημία παρέβλεψε τις γυναίκες συναδέλφους του σε δήλωσή του, αλλά απέφυγε να αποποιηθεί την υποψηφιότητά του σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Και σύμφωνα με πηγή που βρίσκεται κοντά στον διάσημο αστέρα, δεν σκοπεύει να το κάνει.
Τα σημάδια των καιρών μας
Όπως φαίνεται τα σημάδια των καιρών μας είναι διαχρονικά και ενδεχομένως να ξεκινάνε από τις απαρχές του κόσμου. Και φυσικά αυτό δεν αποτελεί ευοίωνο σημάδι. Η εξέλιξη είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός και είναι κακό να τρέχει, ενώ εμείς μένουμε πίσω. Εδώ έχουμε να κάνουμε με γυναίκες, οι οποίες έφεραν, η κάθε μία από το δικό της μετερίζι, την επιτυχία και την πρόοδο. Και στις δύο περιπτώσεις η επιτυχία αυτή φαίνεται ότι εκλάπη από τους ίδιους τους συναδέλφους τους και καπηλεύτηκε από την ίδια την κοινωνία (επιτροπές). Γιατί αρνούμαστε να δούμε την πραγματικότητα που στέκεται μπροστά μας σιωπηλή περιμένοντας να την αντιμετωπίσουμε; Πότε θα καταφέρουμε να αφήσουμε πίσω τα κοινωνικά καλούπια που μας επέβαλαν τα στερεότυπα;
Η Lise Meitner δεν απέκτησε ποτέ το Νόμπελ που της ανήκε δικαιωματικά, καθώς είναι και γνωστή με το όνομα μητέρα της ατομικής βόμβας, με πρόφαση του ότι ήταν θεωρητική επιστήμονας και Εβραία. Ωστόσο αυτό είναι μία ακόμα θλιβερή δικαιολογία καθώς η ίδια παρακάμθηκε κυρίως γιατί ήταν γυναίκα. Αυτό το επιβεβαιώνει και το Νόμπελ που πήρε ο επίσης Εβραϊκής καταγωγής, Oppenheimer. Εκεί να φανταστούμε ότι η καταγωγή ήταν δευτερεύουσας σημασίας.
Οι γυναίκες παραγωγοί και συντελεστές μιας ταινίας που αφορά την γυναίκα και δημιουργήθηκε κυρίως για την γυναίκα, έμειναν και εκείνες στο περιθώριο, ενώ ο συμπρωταγωνιστής τους (που ήταν άντρας) προτάθηκε για Όσκαρ για έναν δευτερεύοντα ρόλο, πατώντας πάνω στις δικές τους πλάτες, επωφελούμενος τη δική τους επιτυχία. Ο ίδιος πέρα από δηλώσεις δεν μπήκε στον κόπο να στηρίξει έμπρακτα τις γυναίκες συναδέλφους του.
Εδώ φτάνουμε στο σημείο να αναρωτηθούμε αν τόσοι αγώνες που έγιναν διαχρονικά για τα δικαιώματα των γυναικών, απέδωσαν καρπούς. Και κλείνοντας, δεν υπάρχει τίποτα πιο ταιριαστό από ένα ρητό της ίδιας της ιστορίας: «Εκείνοι που δεν μαθαίνουν από την ιστορία, είναι αναγκασμένοι να την ξαναζήσουν». Μήπως αυτός είναι τελικά ο συνδετικός κρίκος μεταξύ της Lise Meitner και της Barbie; Πόσα ακόμα περιστατικά στο ενδιάμεσο διάστημα δεν έτυχαν της απαιτούμενης προσοχής μας;
Διαβάστε επίσης: Woman power: 5 γυναίκες που άλλαξαν τον κόσμο
Επιμέλεια φωτογραφίας άρθρου: Πέγκυ Δαδάκη
