Ο Γιάννης Μόραλης (1916 – 2009) υπήρξε μία από τις δημοφιλέστερες καλλιτεχνικές φυσιογνωμίες του ελληνικού 20ού αιώνα. Πρωτοπόρος ζωγράφος, ταλαντούχος χαράκτης, προικισμένος σκηνογράφος και σημαντικός ακαδημαϊκός δάσκαλος. “Ο τελευταίος ευπατρίδης της ελληνικής ζωγραφικής”, όπως τον είχε αποκαλέσει ο Μάνος Χατζιδάκις, πέτυχε τη σύζευξη του κλασικού με το μοντέρνο και επηρέασε με το έργο του το τοπίο της μεταπολεμικής τέχνης στη χώρα μας.
Τα πρώτα χρόνια
Γεννήθηκε στην Άρτα τo 1916, αλλά από το 1922 ως το 1928 έζησε στην Πρέβεζα, όπου υπηρετούσε ως γυμνασιάρχης ο φιλόλογος πατέρας του. Το 1927 εγκαταστάθηκε μόνιμα με την οικογένειά του στην Αθήνα. Από το 1931 ως το 1936 σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, ζωγραφική με τους Κωνσταντίνο Παρθένη, Ουμβέρτο Αργυρό και Δημήτριο Γερανιώτη και χαρακτική με τον Γιάννη Κεφαλληνό. Το 1937 με υποτροφία της Ακαδημίας Αθηνών πήγε στη Ρώμη -όπου για έξι μήνες παρακολούθησε μαθήματα τοιχογραφίας και μωσαϊκού- και ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο Παρίσι με μαθήματα τοιχογραφίας στην Ecole des Arts et Metiers.
Το 1939 με την κήρυξη του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, ο Μόραλης επέστρεψε στην Αθήνα και αρχίζει να ασχολείται με την προσωπογραφία, ώστε να εξασφαλίζει κάποιο εισόδημα φιλοτεχνώντας πορτρέτα κατά παραγγελία, ενώ ασχολείται και με τη χαρακτική.
Το 1947 εξελέγη καθηγητής της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών ενώ δύο χρόνια αργότερα, μαζί με αρκετούς Έλληνες ζωγράφους, μεταξύ των οποίων ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Νίκος Νικολάου και ο Νίκος Εγγονόπουλος, ίδρυσαν την καλλιτεχνική ομάδα «Αρμός» και διοργάνωσαν την πρώτη κοινή έκθεση στο Ζάππειο.
Οι γάμοι και η αγάπη του προς τις γυναίκες
Το 1941 παντρεύεται τη Μαρία Ρουσσέν με την οποία θα χωρίσει το 1945 και δύο χρόνια αργότερα θα παντρευτεί τη γλύπτρια Αγλαΐα Λυμπεράκη, με την οποία θα παραμείνουν παντρεμένοι μέχρι το 1955, ενώ μαζί της θα αποκτήσει έναν γιο, τον Κωνσταντίνο. Το 1996 πραγματοποιεί τον τρίτο κατά σειρά γάμο με την Ιωάννα Βασσάλου.
Τα μεγάλα του πάθη
Αν και κατά βάση υπήρξε ένας κάπως εσωστρεφής και ντροπαλός άνθρωπος είχε δύο μεγάλα πάθη: Τη ζωγραφική και τις γυναίκες. Ήταν σχεδόν εμμονικός με την τέχνη του, και είχε μεγάλη αγάπη προς τους πίνακες του. Μάλιστα, είχε δηλώσει κάποτε σε μία από τις λιγοστές συνεντεύξεις του στην εφημερίδα «Καθημερινή» ότι παλιά δεν πουλούσε εύκολα τα έργα του. Δεν ήθελε να τα αποχωρίζεται. Είχε όμως κάποιες περιόδους οικονομική στενότητα και δεν γινόταν να μην τα πουλάει. Ωστόσο, όταν μερικές φόρες συναντούσε τον κάτοχο ενός πίνακα του, τον ρωτούσε αν θέλει βερνίκωμα. Ήθελε να μάθει για την υγεία του…
Καθώς ο Γιάννης Μόραλης μεγάλωνε, η ζωγραφική του εξελισσόταν. Ολοένα και πιο αφαιρετικές συνθέσεις έκαναν την εμφάνισή τους. Στο ξεκίνημα της ζωγραφικής του, έθεσε ως βασικό του άξονα την ανθρώπινη μορφή. Οι σκούρες αποχρώσεις, τις οποίες χρησιμοποίησε σε συνδυασμό με το ήρεμο φως που τις περικλείει, αποδίδουν μία ρεαλιστική πραγματικότητα με ψυχολογικό βάθος.
Το μόνο οξύμωρο σε όλο το χρονογράφημα της ζωής του είναι ότι έφτασε σε ηλικία σαράντα δύο ετών για πραγματοποιήσει την πρώτη του ατομική έκθεση. Η συνεργασία που τον βοήθησε να ολοκληρώσει αυτό το εγχείρημα ήταν εκείνη με την Γκαλερί Ζουμπουλάκη, και έτσι, το 1959, η πρώτη προσωπική έκθεση του Γιάννη Μοράλη είναι γεγονός. Ακολούθησαν αλλεπάλληλες ατομικές εκθέσεις σε συνεργασία με την ίδια γκαλερί.
Ο Μόραλης έχει φιλοτεχνήσει εξώφυλλα δίσκων μουσικής, έχει κάνει εικονογραφήσεις βιβλίων, σκηνογραφίες, αλλά και κοστούμια για θεατρικές παραστάσεις, συνεργαζόμενος με το Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν, το Εθνικό Θέατρο και με το Ελληνικό Χορόδραμα της Ραλλούς Μάνου.
Ως, φίλος και συνεργάτης του Μάνου Χατζιδάκι, επιμελήθηκε πολλούς δίσκους, όπως Τα πέριξ, 6 λαϊκές ζωγραφιές και Οι μπαλάντες της οδού Αθηνάς.
«Έξη Λαϊκές Ζωγραφιές» (1959)
Οι «Έξη Λαϊκές Ζωγραφιές» είναι μεταγραφή για πιάνο έξι γνωστών ρεμπέτικων τραγουδιών, τα οποία παρουσιάστηκαν από το Ελληνικό Χορόδραμα της Ραλλούς Μάνου στην ομώνυμη παράσταση.
Τα Πέριξ (1974)
Πρόκειται για διασκευές ρεμπέτικων τραγουδιών με ερμηνεύτρια τη Βούλα Σαββίδη.
Οι μπαλάντες της οδού Αθηνάς
Μια μουσική τελετουργία για τέσσερις φωνές πάνω στην Καταγωγή, τον Έρωτα, την Βία και τον Θάνατο
Η εγχάρακτη διακόσμηση του Hilton
Μέσα στο 1959 επίσης, του ανατίθεται από τους αρχιτέκτονες Βασιλειάδη, Βουρέκα και Στάικο, η μελέτη για τη διακόσμηση των εξωτερικών τοίχων της ΒΔ και ΝΑ πλευράς του ξενοδοχείου Χίλτον στην Αθήνα, όπου η εγχάρακτη σε γιαννιώτικο μάρμαρο σύνθεση ολοκληρώνεται το 1962, οπότε και γίνονται τα εγκαίνια του ξενοδοχείου. Από τότε συνεργάζεται με Ελληνες και ξένους αρχιτέκτονες, όπως ο Sir Basil Spencer και Antony Blee, για τη διακόσμηση κατοικιών και κτιρίων δημόσιου χαρακτήρα.
Το Άξιον Εστί
Εκείνη την περίοδο φιλοτεχνεί και την προμετωπίδα της ποιητικής σύνθεσης του Οδυσσέα Ελύτη «Άξιον Εστί», για τον εκδοτικό οίκο Ίκαρος. Συνεργαζόμενος σταθερά με τον Ίκαρο, την επόμενη χρονιά ο Μόραλης θα φιλοτεχνήσει και την προμετωπίδα για την ποιητική σύνθεση, επίσης του Οδυσσέα Ελύτη «Έξι και μία τύψεις για τον ουρανό».
Ένας Εσωστρεφής Άνθρωπος
Τι είδους άνθρωπος κρύβεται πίσω από αυτόν τον πολυπράγμονα καλλιτέχνη; Στον Γιάννη Μόραλη δεν άρεσε να δίνει συνεντεύξεις, να μιλά για τον εαυτό του, ενώ δεν διέθετε ευφράδεια λόγου. Ήταν όμως γνωστός στους καλλιτεχνικούς κύκλους για τα πιπεράτα ανέκδοτά του. Οι περισσότεροι γνωστοί και φίλοι τον θεωρούσαν έναν ήρεμο άνθρωπο, μετριοπαθή, που δεν έμπλεκε σχεδόν ποτέ σε αντιπαραθέσεις και τσακωμούς.
Ο Χατζιδάκις είπε για τον Γιάννη Μόραλη“Ο Μόραλης ήταν αποκαλυπτικός ως προς το περιεχόμενο του έργου μου, έτσι που κι εγώ ο ίδιος να το ανακαλύπτω μέσ’ από τη ζωγραφική του”
*Πληροφορές του βιογραφικού από την πηγή: Χρύσανθος Χρήστου, “Μόραλης Γιάννης”, Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, Εκδοτική Αθηνών, 1991
Διαβάστε ακόμα: Πικάσσο: Ο ζωγράφος που έζησε, αγαπήθηκε και δημιούργησε παράφορα
