Επενδύουμε μεγάλο μέρος της ζωής μας, συνειδητά και ασυνείδητα, αναζητώντας τους δρόμους και τα μονοπάτια που θα μας κάνουν ευτυχισμένους. Ποια από όλα αυτά όμως λειτουργούν πραγματικά; Ψυχολόγοι και ερευνητές της ευτυχίας έχουν αναγνωρίσει κάποια κοινά στοιχεία που τείνουν να εμφανίζονται στους ευτυχισμένους ανθρώπους. Ένα από αυτά – και μάλιστα από τα σημαντικότερα είναι η αυτονομία.
Σύμφωνα με μελέτη που πραγματοποιήθηκε από τους ψυχολόγους Richard Ryan και Edward Deci, η αυτονομία αναφέρεται στη βούληση, δηλαδή στο να έχεις τη δυνατότητα της επιλογής.
Αυτό σημαίνει πως είσαι ικανή να παίρνεις αποφάσεις βασιζόμενη σε εγγενή κίνητρα (δηλαδή να κάνεις κάτι επειδή το απολαμβάνεις εσύ) και όχι σε εξωτερικά (δηλαδή, επειδή περιμένεις την ανταμοιβή από κάποιον τρίτο).
Αυτό που έκαναν οι μελετητές ήταν να ζητήσουν από 68 συμμετέχοντες να απαντήσουν σε ερωτήσεις σχετικά με το τι έκαναν σε διάφορες ώρες της ημέρας. Οι ερωτήσεις αφορούσαν τομείς όπως μια δραστηριότητα με την οποία ασχολούνται, αν το άτομο την επέλεξε μόνο του ή απλώς έπρεπε να την κάνει (αυτονομία) και την επίδραση που είχε στη διάθεσή τους. Το ερωτηματολόγιο αξιολόγησε επίσης το επίπεδο εμπλοκής τους στη δραστηριότητα αλλά και πόσο σημαντική ήταν. Όταν συμπλήρωσαν αυτές τις ερωτήσεις έξι φορές την ημέρα για μια εβδομάδα, τους ζητήθηκε επίσης να απαντήσουν σε ερωτήσεις σχετικά με την ικανοποίησή τους από τη ζωή.
Τα αποτελέσματα ήταν αδιαμφισβήτητα: το επίπεδο αυτονομίας που είχαν οι συμμετέχοντες είχε σημαντικό αντίκτυπο στη δέσμευση, τη σημασία, το θετικό συναίσθημα αλλά και τη διάθεσή τους.
Ωστόσο, ενώ το συναίσθημα και η διάθεσή τους συνέχισαν να αυξάνονται με την αυτονομία, τα οφέλη της αυτονομίας όσον αφορά τη δέσμευση και τη σημασία εμφανίστηκαν μόνο σε μέτριο επίπεδο, γεγονός που υποδηλώνει ότι, εφόσον οι άνθρωποι βρίσκουν τη δραστηριότητα που κάνουν ενδιαφέρουσα και ικανοποιητική, το εξωτερικό κίνητρο (όπως το να βγάζεις χρήματα στη δουλειά) δεν έχει τόσο μεγάλη σημασία.
Εν ολίγοις, η αυτονομία μπορεί να έχει μεγάλο αντίκτυπο στη συνολική ευτυχία και ευημερία μας – αλλά σε περιπτώσεις που πρέπει να κάνουμε κάτι (όπως για παράδειγμα δουλειά), το να έχουμε ένα μέτριο βαθμό εγγενών κινήτρων (π.χ. να απολαμβάνουμε αυτό που κάνουμε) θα έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Αυτή η μελέτη επιβεβαιώνει το πόσο σημαντικό είναι να επιδιώκουμε να κάνουμε πράγματα που βρίσκουμε ενδιαφέροντα και μας χαροποιούν, αντί για πράγματα που θα πάρουμε την όποια εξωτερική ανταμοιβή.
Τελικά τα λεφτά δεν φέρνουν την ευτυχία;
Ισχύει ότι τα χρήματα φέρνουν αρκετή ικανοποίηση όσον αφορά την εκπλήρωση κάποιων επιθυμιών μας, ωστόσο οι ειδικοί είναι κάθετοι: Οι πλούσιοι άνθρωποι δεν είναι απαραίτητα πιο ευτυχισμένοι. Αλλά η έρευνα τείνει να δείχνει μια θετική συσχέτιση μεταξύ εισοδήματος και ευτυχίας.
Τι θα μπορούσαμε να μάθουμε από τα ευκατάστατα άτομα σχετικά με το πώς να βελτιστοποιήσουμε την ευτυχία μας;
Μια έρευνα μελετά τον τρόπο που οι πλούσιοι άνθρωποι επιλέγουν να δουλεύουν. Ερευνητές του Πανεπιστημίου Μάαστριχτ, της Οικονομικής Σχολής του Χάρβαρντ και του Ελεύθερου Πανεπιστημίου στο Άμστερνταμ εξέτασαν 863 εύπορα άτομα και 1.232 μη εύπορα, αναζητώντας ομοιότητες και διαφορές στον τρόπο που οι πλούσιοι ξόδευαν τον χρόνο τους και πώς αυτό επηρέαζε την ευτυχία τους
Βρήκαν λιγότερες διαφορές μεταξύ ευκατάστατων και μη ευκατάστατων από αυτές που αναμένονταν. Για παράδειγμα, και οι δύο ομάδες αφιέρωναν περίπου την ίδια ποσότητα χρόνου σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες, στη δουλειά, στις μετακινήσεις και στη χρήση του τηλεφώνου ή του υπολογιστή τους.
Ωστόσο, προέκυψε μια σημαντική διαφορά. Οι ερευνητές βρήκαν ότι οι εκατομμυριούχοι ήταν πιο πιθανό να ξοδεύουν περισσότερο χρόνο σε εργασιακές δραστηριότητες που προσέφεραν μεγαλύτερη προσωπική αυτονομία – μια δουλειά που αποφάσιζαν να κάνουν οι ίδιοι αντί να ακολουθούν τις οδηγίες άλλων. Αυτό φάνηκε να σχετίζεται με υψηλότερη ικανοποίηση από τη ζωή.
Οι δύο όψεις της ευτυχίας
Η ευτυχία έχει δύο μορφές. Υπάρχει η στιγμιαία ευτυχία (in-the-moment happiness), η οποία προκύπτει από πράγματα που μας δίνουν άμεση ικανοποίηση – π.χ. η κατανάλωση σοκολάτας ή το να κάνεις ένα καυτό μπάνιο μια κρύα μέρα. Επίσης, υπάρχει η συναφής ιδέα του νοήματος της ζωής, της εκπλήρωσης ή της αντανακλαστικής ευτυχίας. Βιώνουμε αυτού του είδους την ευτυχία όταν φτάνουμε σε κάποιο ορόσημο ή όταν δημιουργούμε κάτι μόνοι μας για το οποίο είμαστε περήφανοι. Συνεπώς το συμπέρασμα και πάλι επιβεβαιώνεται. Η ευτυχία ισούται με την αυτονομία!
Διάβασε ακόμη: Μήπως η ευτυχία σου εξαρτάται από τα γονίδια σου; Η ειδικός απαντά!
