Εάν γνωρίζεις, ή τουλάχιστον υποψιάζεσαι, ότι κάποιος στη ζωή σου είναι νάρκισσος, κάνε ό,τι μπορείς για να τον αποφύγεις. Είτε είναι ιδιοτελή αφεντικά, είτε αλαζονικοί φίλοι ή τοξικοί πρώην, η καλύτερη συμβουλή είναι πάντα να παίρνεις απόσταση και να βάζεις ξεκάθαρα όρια στη συμπεριφορά τους.
Ωστόσο, αυτό δεν είναι πάντα δυνατό και μπορεί να βρεθείς σε μια κατάσταση που δεν μπορείς να αποφύγεις και… στην πραγματικότητα, δεν φαίνονται και πολύ κακοί τελικά. Σε κάνουν να γελάς, σου κάνουν ερωτήσεις που δείχνουν ενδιαφέρον και κυρίως, σε κάνουν να αμφισβητήσεις την αρχική σου διάγνωση. Βλέπεις, μπορεί να είναι ωραίοι τύποι. Μπορούν να είναι διασκεδαστικοί. Τελικά δίνουν σημασία. Αλλά εδώ προκύπτει το ερώτημα: επιλέγουν απλώς να μην ενδιαφέρονται ή είναι ανίκανοι γι’ αυτό; Και αν ένα ναρκισσιστικό άτομο αρχίσει να επιδεικνύει καλή συμπεριφορά, πρέπει να το εμπιστευτείς;
«Όταν σκεφτόμαστε έναν ναρκισσιστή, συχνά σκεφτόμαστε κάποιον που είναι πραγματικά μεγαλοπρεπής, που έχει αυτή τη διογκωμένη εικόνα του εαυτού του και πιστεύει ότι όλος ο κόσμος περιστρέφεται γύρω του. Αλλά ο ναρκισσισμός στην πραγματικότητα πηγαίνει πολύ πιο βαθιά από αυτό», εξηγεί η Ronia Fraser, κορυφαία coach αποκατάστασης τραύματος και κλινική υπνοθεραπεύτρια.
Από κλινικής άποψη, ένας ναρκισσιστής είναι κάποιος που έχει ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας (NPD). Σύμφωνα με την Emma Davey, σύμβουλο BACP και coach αποκατάστασης ναρκισσιστικής κακοποίησης, η NPD ταξινομείται ως πάθηση ψυχικής υγείας που μπορεί να αντιμετωπιστεί με θεραπευτική συμβουλευτική. «Ωστόσο, έχει αποδειχθεί επιστημονικά ότι ο εγκέφαλος ενός ναρκισσιστή συνδέεται διαφορετικά [από άτομα χωρίς NPD] και η θεραπεία θα οδηγήσει σε πολύ μικρή έως καθόλου αλλαγή στην προσωπικότητα και τη συμπεριφορά του», λέει.
Ως εκ τούτου, έρχονται σε πολλά διαφορετικά «σχήματα και μορφές», και αυτοί που συναντάμε στο δρόμο μπορεί σπάνια να ταιριάζουν στην εικόνα ενός κλασικού ναρκισσιστή. Ξέρεις αυτού που είναι σκληροτράχηλος, απορριπτικός, εμμονικός με την αντανάκλαση του εαυτού του. Όμως, παρόλο που υπάρχουν πολλοί από αυτούς τους «φανερούς ναρκισσιστές», η Fraser σημειώνει ότι υπάρχουν ακόμη περισσότεροι που φαινομενικά έχουν αυτογνωσία και είναι παθιασμένοι με την προσωπική τους ανάπτυξη και ασχολούνται με την κοινότητά τους και φιλανθρωπικούς σκοπούς.
«Οι ναρκισσιστές δεν είναι απαραιτήτως κακοί άνθρωποι όλη την ώρα», προσθέτει ο Robert Davies, ειδικός σχέσεων. «Μερικοί ναρκισσιστές μπορεί να είναι γοητευτικοί μερικές φορές επειδή ξέρουν πώς να κάνουν τους άλλους να αισθάνονται καλά με τον εαυτό τους. Ωστόσο, αυτά τα χαρακτηριστικά τείνουν να εξαφανίζονται όταν τα πράγματα δεν πάνε όπως θέλουν ή όταν επικρίνονται από άλλους».
Ναι, οι ναρκισσιστές δεν μπορούν να δουν πέρα από τον εαυτό τους και αυτό που χρειάζονται κάθε στιγμή, αλλά είναι επίσης ικανοί να είναι καλοί. «Ο λόγος για αυτό είναι ότι ο ναρκισσισμός δεν είναι το ίδιο πράγμα με την ψυχοπάθεια», εξηγεί ο Davies. Όσο πιο ψηλά ανεβαίνουν στο φάσμα NPD, τόσο πιο υπολογισμένα και σκόπιμα άτομα γίνονται. Αλλά ακόμη και άτομα στο κάτω άκρο που παρουσιάζουν περιστασιακές ναρκισσιστικές τάσεις μπορεί να προκαλέσουν απίστευτη ζημιά.
Ωστόσο, αυτό που έχουν όλοι οι ναρκισσιστές κοινό είναι η αίσθηση του δικαιώματος, τα χειριστικά πρότυπα συμπεριφοράς, η ανάγκη για θαυμασμό και, το σημαντικότερο, η έλλειψη ενσυναίσθησης. Εξαιτίας αυτού μπορεί να δυσκολεύονται να κατανοήσουν τα συναισθήματα ή τις προοπτικές των άλλων ανθρώπων, μια εγωκεντρικότητα που μπορεί να τους κάνει να ενεργούν εγωιστικά και να εκμεταλλεύονται τους άλλους για δικό τους όφελος.
«Καθώς οι ναρκισσιστές δεν έχουν ενσυναίσθηση, δεν είναι σε θέση να σε νοιαστούν ή να σε αγαπήσουν πραγματικά», εξηγεί ο Davey. Αντίθετα, οι ναρκισσιστές θα έχουν στη ζωή τους μόνο ανθρώπους που τους ωφελούν. Είναι πολύ εγωιστές άνθρωποι. «Είναι νούμερο ένα στη ζωή τους. Εάν ένα άτομο του δίνει κάτι, όπως ένα μέρος για να ζήσει, χρήματα, σεξ, επικύρωση, θα έχει μια θέση στη ζωή του ναρκισσιστή. Μόλις αυτό το άτομο δεν τους ωφελεί πλέον ή αρχίσει να βάζει όρια για να προστατευτεί από τον ναρκισσιστή, θα απορριφθεί γρήγορα».
Πρέπει να δεχτείς μια ευγενική χειρονομία από έναν ναρκισσιστή;
Πιθανώς. Οι ναρκισσιστές είναι συνήθως πολύ έμπειροι στο να παρουσιάζουν έναν ψεύτικο εαυτό στον κόσμο, έναν εαυτό που μπορεί να φαίνεται αφοσιωμένος, ενδιαφέρον και υποστηρικτικός, αλλά συχνά είναι απλώς η προσπάθειά τους να κερδίσουν την επικύρωσή σου.
«Ό,τι κάνουν μπορεί να είναι μια σκόπιμα δημιουργημένη ψευδαίσθηση για την εξυπηρέτηση ενός σκοπού», μας υπενθυμίζει η Fraser. «Οι ναρκισσιστές τείνουν να έχουν μια ιδιοτελή ατζέντα σε οτιδήποτε κάνουν, είτε εξυπηρετεί τον σκοπό της οικοδόμησης σχέσεων και την απόκτηση εμπιστοσύνης, παρασύροντας τα θύματά τους και συλλέγοντας πυρομαχικά για να τα χρησιμοποιήσουν για να τα καταρρίψουν αργότερα, είτε χρειάζονται συνδέσεις, χρήματα, ένα μέρος να ζήσουν ή οτιδήποτε άλλο», συμπληρώνει.
«Η παγίδα βρίσκεται σε εκείνα τα πέντε λεπτά που ο ναρκισσιστής μας συμπεριφέρθηκε καλά, προσποιούμενος ότι νοιαζόταν βαθιά, αγαπώντας μας άνευ όρων γι’ αυτό που είμαστε. Καθώς η μάσκα βγαίνει, αυτό είναι στο οποίο κολλάει ο εγκέφαλός μας φυσικά και χρησιμοποιεί για να δικαιολογήσει όλες τις κακές στιγμές. Αυτό είναι ένα από τα πιο δύσκολα πράγματα να διαχειριστούμε, αλλά η αλήθεια είναι: ποτέ δεν ήταν αληθινό», εξηγεί η Fraser.
Είναι αλήθεια ότι όσο περισσότερο βρίσκεσαι κοντά σε έναν ναρκισσιστή, τόσο περισσότερα μαθαίνεις για τα πρότυπα συμπεριφοράς του. Το άτομο που παρουσίασαν όταν τους πρωτογνώρισες δεν είναι αυτό που πραγματικά είναι. Αν λοιπόν, βρεθείς σε αυτήν την κατάσταση, ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να προχωρήσεις;
«Αν έχεις να κάνεις με έναν ναρκισσιστή με τον οποίο δεν μπορείς να κόψεις τους δεσμούς σου, είναι σημαντικό να καταλάβεις ότι δεν θα αλλάξει ποτέ, ούτε θα μπορέσει ποτέ να δει τη ζημιά που προκαλεί η συμπεριφορά του», λέει ο Davies. «Οι ναρκισσιστές δεν ξέρουν τι κάνουν ή γιατί το κάνουν. Επίσης δεν ξέρουν πώς να σταματήσουν ή να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους».
Είναι σημαντικό να καταλάβεις ότι ένας ναρκισσιστής δεν μπορεί να σε αγαπήσει με τον ίδιο τρόπο που τον αγαπάς. Οι ναρκισσιστές δεν είναι ικανοί να αγαπούν τους άλλους επειδή δεν ξέρουν πώς να αγαπούν τον εαυτό τους. Ωστόσο, όπως συμβουλεύει η Fraser, είναι σημαντικό να σταματήσεις να εστιάζεις σε αυτόν. Σταμάτα να αναλύεις τις συμπεριφορές του και να προσπαθείς να τις καταλάβεις και στρέψε την εστίαση σε εσένα και στην ευημερία σου.
«Δεν μπορούμε να τους αλλάξουμε, αλλά αυτό που μπορούμε να αλλάξουμε είναι το πώς νιώθουμε για αυτούς», τονίζει. «Θα συνεχίσουν να κάνουν αυτό που έκαναν πάντα, αλλά αν αναλάβουμε την ευθύνη για τον εαυτό μας και τη θεραπεία μας και φροντίσουμε αυτά τα κουμπιά που πατάνε, δεν θα μείνουν κουμπιά για να πατήσουν. Θα πρέπει να βρουν κάποιον άλλο για να το κάνουν μαζί του, αλλά δεν θα είσαι εσύ», καταλήγει η Fraser.
Photos: istockphoto.com
Διάβασε ακόμη: 8 σημάδια που προδίδουν ότι κάποιος είναι ανασφαλής
