Οι λέξεις έχουν άμεσο αντίκτυπο στη διαμόρφωση της προσωπικότας ενός παιδιού. Βάζοντας «ταμπέλες» στα παιδιά, για παράδειγμα κατηγοριοποιώντας τα ως «έξυπνο», μπορεί στην πραγματικότητα να τους κάνουμε κακό. Μπορεί οι γονείς να βλέπουμε τους εαυτούς μας ως καλοπροαίρετους αρχιτέκτονες του μέλλοντός τους, όμως άθελά μας, ίσως κρατάμε πίσω τα παιδιά μας.
Υπάρχει μια λεπτή ισορροπία μεταξύ της ανύψωσης ή της βοήθειας ενός παιδιού να μεγαλώσει και της καταδίκης του. Είναι ζωτικής σημασίας να αναλογιστούμε αν τα λόγια μας δημιουργούν γέφυρες ή εμπόδια για τα παιδιά που τα ακούν.
«Ταμπέλες»: Πέρα από τον έπαινο και την κριτική
Στην ψυχολογία, ο όρος «ταμπέλες» αναφέρεται στη διαδικασία μέσω της οποίας οι άνθρωποι ταξινομούν ή περιγράφουν την ταυτότητα των ανθρώπων που αποκλίνουν σημαντικά από αυτό που θεωρείται φυσιολογικό ή κατάλληλο.
Ορισμένοι ειδικοί τις έχουν ορίσει ως την απόδοση ιδιοτήτων σε ένα δεδομένο θέμα, οι οποίες χρησιμοποιούνται για την περιγραφή ή την ταυτοποίησή τους. Με αυτή την έννοια, όταν χρησιμοποιούμε «ταμπέλες», σιωπηρά κρίνουμε κατά πόσο ένα άτομο απομακρύνεται ή τηρεί τις κοινωνικές προσδοκίες.
Η επίδραση της επισήμανσης για τα παιδιά στην ανάπτυξη
Οι περισσότεροι ειδικοί θεωρούν ότι υπάρχουν δύο τύποι «ταμπέλας»: θετική και αρνητική. Σχετικά με το τελευταίο, ορισμένες μελέτες υποστηρίζουν ότι οι επίμονες αρνητικές αξιολογήσεις της απόδοσης ενός παιδιού από τις αρχές γύρω τους μπορούν να επηρεάσουν την αντίληψη του παιδιού για τον εαυτό του. Αν συνηθίσουμε να λέμε σε ένα παιδί «είσαι τόσο αργός!» ή «πάντα το καταλαβαίνεις!», θα είναι πολύ δύσκολο να αλλάξεις αυτή την αντίληψη του εαυτού σου σε μεταγενέστερα στάδια ανάπτυξης.
Αυτές οι προσδοκίες μπορεί να έχουν αντίκτυπο στη συμπεριφορά και την προσωπικότητα, επηρεάζοντας αρνητικά την αυτοεκτίμηση και την αυτοαντίληψη του παιδιού, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε αίσθημα κατωτερότητας.
Οι θετικές ετικέτες μπορεί να είναι εξίσου κακές. Ο ψυχολόγος Jonathan Secanella δηλώνει ότι όταν τα παιδιά χαρακτηρίζονται για τα επιτεύγματά τους – λέγοντας, για παράδειγμα, «τα πήγες καλά σε αυτό το τεστ επειδή είσαι έξυπνος» – συνδέουμε την εγγενή αξία ενός παιδιού με την απόδοσή του. Αυτό μπορεί να τους κάνει να πιστέψουν ότι μια πτώση στην απόδοση σημαίνει αντίστοιχη πτώση της αξίας τους ως άτομο.
Ως εκ τούτου, είναι λάθος να πιστεύουμε ότι το να δίνουμε συχνά θετικές ετικέτες σε παιδιά ή μαθητές συμβάλλει στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησής τους. Μελέτες έχουν δείξει πώς οι πεποιθήσεις των γονέων, οι οποίες επηρεάζουν τις ταμπέλες που δίνουν στα παιδιά τους, επηρεάζουν την ανάπτυξη των δεξιοτήτων συναισθηματικής αναγνώρισης στην παιδική ηλικία.
Ένα παιδί που έχει συνηθίσει να πιστεύει ότι παίρνει καλούς βαθμούς στο σχολείο επειδή είναι έξυπνο, για παράδειγμα, μπορεί να καταλήξει με φόβο αποτυχίας και να είναι πιο επιρρεπές στην απογοήτευση.
Πώς λοιπόν μεταφέρουμε το μήνυμα ότι κάτι έχει γίνει καλά ή ότι πιστεύουμε ότι μια ενέργεια ή συμπεριφορά είναι αξιέπαινη; Το κλειδί βρίσκεται στη σύνδεση της οποιαδήποτε «ταμπέλας» με τη διαδικασία και όχι με το αποτέλεσμα, ειδικά σε ακαδημαϊκά περιβάλλοντα. Μπορούμε, για παράδειγμα, να δείξουμε την ικανοποίησή μας με το βαθμό συμμετοχής ή προσπάθειας στην εργασία ενός παιδιού και όχι με τον βαθμό που πέτυχε.
Εκπαίδευση ή στιγματισμός;
Αν και διάφορες μελέτες δείχνουν ότι ο διαχωρισμός των μαθητών βάσει ικανότητας θα μπορούσε να τους δώσει μια πιο εξατομικευμένη και επομένως πιο αποτελεσματική εκπαίδευση, ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι αυτό οδηγεί σε στιγματισμό, απόρριψη και γελοιοποίηση από τους συνομηλίκους και στη συνέχεια σε απομόνωση και απόσυρση.
Οι «ταμπέλες» έχουν τη δύναμη να καθορίσουν τι θα γίνει ένα άτομο. Επηρεάζουν άμεσα τις πεποιθήσεις μας σχετικά με τις ικανότητές μας, πράγμα που σημαίνει ότι ένα άτομο, θα περιμένει το ίδιο αποτέλεσμα από τον εαυτό του σε παρόμοιες καταστάσεις.
Αυτοεκπληρούμενες προφητείες όπως αυτή είναι κοινές μεταξύ παιδιών και ενηλίκων: οι λέξεις «όλοι λένε ότι είμαι κακός στα μαθηματικά, άρα ξέρω ήδη ότι δεν θα το καταλάβω» θα μπορούσαν να ειπωθούν από ένα παιδί στο μάθημα μαθηματικών ή έναν ενήλικα που αγωνίζεται με φορολογική δήλωση.
Ο ρόλος των αυθεντιών
Στην ψυχολογία, το φαινόμενο του «Πυγμαλίωνα » αναφέρεται στην πιθανή επιρροή που μπορεί να έχει η πεποίθηση ενός ατόμου -συχνά ενός δασκάλου, ενός γονέα ή ενός ηγέτη- στην απόδοση ενός άλλου. Αυτό το φαινόμενο μπορεί να παρατηρηθεί όταν οι επαναλαμβανόμενες ετικέτες εσωτερικεύονται, αποκρυσταλλώνοντας σε μια πραγματικότητα που στη συνέχεια θεωρείται δεδομένη.
Οι ειδικοί βρήκαν μια σχέση μεταξύ της επισήμανσης των παιδιών και του φαινομένου του Πυγμαλίωνα, δείχνοντας ότι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα οι προσδοκίες των ενηλίκων να γίνουν αυτοεκπληρούμενες προφητείες.
Αυτό μπορεί να δημιουργήσει έναν βρόχο ανατροφοδότησης: εάν η συμπεριφορά ή οι αποφάσεις ενός παιδιού βασίζονται σε εξωτερικές κρίσεις για το ποιος είναι, θα καταλήξουν να τις επιβεβαιώνουν και να τις ενισχύουν. Αυτές οι κρίσεις έρχονται στη συνέχεια να διέπουν την αυτοαντίληψη του παιδιού και, με τη σειρά τους, τις προσδοκίες του για τη μελλοντική του συμπεριφορά.
Ενθάρρυνση της προσωπικής ανάπτυξης: Τι να πείτε και τι να μην πείτε
Είναι πιθανό, και μάλιστα θετικό, να αντισταθούμε στην κατηγοριοποίηση των παιδιών με βάση τα χαρακτηριστικά ή τις ικανότητές τους. Μπορούμε να το κάνουμε αυτό έχοντας κατά νου τον αντίκτυπο που μπορούν να έχουν τα λόγια μας και μαθαίνοντας να αντιμετωπίζουμε τα προβλήματα των παιδιών μέσω της επικοινωνίας και της έγκαιρης θετικής ενίσχυσης
Για παράδειγμα, ένας νέος μπορεί να δυσκολεύεται να κρατήσει τα προσωπικά του αντικείμενα και τον χώρο οργανωμένο. Αντί να πούμε «είσαι τόσο ακατάστατος», μπορούμε να προσφερθούμε να τους βοηθήσουμε να οργανώσουν ή να τακτοποιήσουν ή να πούμε κάτι όπως «προσπάθησε να τακτοποιήσεις το δωμάτιό σου, είμαι σίγουρος ότι μπορείς να το διαχειριστείς, αλλά ενημερώστε με αν χρειάζομαι βοήθεια.»
Δηλώσεις όπως «είσαι ξεχωριστός για μένα» μπορούν επίσης να τονίσουν τη μοναδική αξία ενός ατόμου πέρα από οποιαδήποτε συγκεκριμένα επιτεύγματα. Αν θέλουμε να πούμε σε ένα παιδί ότι είναι καλό σε μια συγκεκριμένη εργασία χωρίς να ανταμείβουμε την απλή υπακοή, μπορούμε να πούμε κάτι όπως «Μου αρέσει η προσπάθεια που καταβάλλεις για να το τελειώσεις» ή «Σε είδα να μοιράζεσαι παιχνίδια με τον φίλο σου, ήταν ωραίο. εσείς.” Αντί να πούμε «είσαι ταλαντούχος» μπορούμε να πούμε «μπορώ να σου πω ότι σου αρέσει να ζωγραφίζεις. Θα θέλατε να δοκιμάσετε κάποιες νέες τεχνικές ή χρώματα;»
Είναι σημαντικό ότι ο έπαινος και η θετική ενίσχυση πρέπει να έρχονται ακριβώς τη στιγμή που συμβαίνει η δράση: δίνοντας άμεση αναγνώριση, ενισχύουμε τη σύνδεση μεταξύ μιας συμπεριφοράς και της θετικής ανταπόκρισής της. Με αυτόν τον τρόπο, ο έπαινος ή οι ανταμοιβές συνδέονται με την ίδια τη δράση και όχι με την ταυτότητα, την προσωπικότητα ή την εγγενή αξία του παιδιού.
*Photo Credits: Miniseries/ IStock
Διαβάστε επίσης:
Μαντώ Γαστεράτου: Η ανάρτησή της για την γιορτή της Μητέρας
