Σίγουρα έχει συμβεί στους περισσότερους από εμάς, να έχουμε προετοιμαστεί για ένα διαγώνισμα ή μια παρουσίαση στη δουλειά και ενώ ξέρουμε ότι έχουμε όλες τις γνώσεις για να ανταποκριθούμε σε όποια ερώτηση, να μπαίνουμε στην αίθουσα και λίγο πριν το διαγώνισμα ή την παρουσίαση να αδειάζει το μυαλό μας, να ιδρώνουμε και να νιώθουμε ένα έντονο σφίξιμο στο στομάχι.
Αυτά είναι συχνά σημάδια άγχους των εξετάσεων και όταν συμβαίνει επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό η επίδοση του ατόμου που το βιώνει.
Τι είναι το άγχος εξετάσεων
Είναι απόλυτα αναμενόμενο να νιώθουμε μια ανησυχία πριν από οποιαδήποτε εξέταση, αλλά για πολλούς μαθητές αυτή η ανησυχία πολλές φορές είναι σε μεγάλο βαθμό και καταλήγει να είναι αντιπαραγωγική. Σκέψεις που καλπάζουν, αδυναμία συγκέντρωσης ή αίσθημα φόβου σε συνδυασμό με σωματικά συμπτώματα όπως αυξημένοι χτύποι της καρδιάς, πονοκέφαλος ή ναυτία είναι μερικά μόνο από τα πιο συχνά συμπτώματα.
Το τεστ των εξετάσεων είναι ένα είδος άγχους επίδοσης. Σε περιπτώσεις που η πίεση είναι έντονη και η καλή μας επίδοση καθορίζει τον βαθμό- εξέλιξη μας, μπορεί ένας μαθητής να αγχωθεί σε τέτοιο βαθμό που δε θα μπορεί να αποδώσει.
Το πόσο έντονα βιώνει κανείς αυτή την αγωνία έχει πολλές διαβαθμίσεις και διαφέρει από άτομο σε άτομο. Κάποιοι μπορεί να το βιώνουν σαν πεταλούδες στο στομάχι, ενώ άλλοι μπορεί να έχουν δυσκολία στην αναπνοή και να μην μπορούν να συγκεντρωθούν κατά την διάρκεια της εξέτασης.
Σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε ότι μέχρι ένα επίπεδο, η αγωνία για ένα επικείμενο τεστ μπορεί να είναι εως και ωφέλιμη, καθώς μπορεί να κινητοποιήσει το μαθητή- τρια να διαβάσει επαρκώς. Όταν όμως αρχίζει το άγχος να γίνεται πολύ έντονο και να επηρεάζει τη λειτουργικότητα του μαθητή-τριας, μην μπορώντας να εστιάσει το διάβασμα του, τότε αρχίζει και γίνεται προβληματικό και χρειάζεται παρέμβαση ώστε να μην κλιμακωθεί.
Συμπτώματα άγχους εξετάσεων
Σωματικά συμπτώματα- μπορεί να περιλαμβάνει εφίδρωση, τρέμουλο, έντονο χτύπο καρδιάς, στεγνό στόμα και ναυτία. Τα σωματικά συμπτώματα μπορεί να εκδηλώνονται σε μια κλίμακα από «πεταλούδες» στο στομάχι και μπορεί να φτάσει να εκδηλώνεται με ναυτίες, διάρροιες και εμετούς.
Συμπτώματα γνωστικά και στην συμπεριφορά του ατόμου- σε αυτή την κατηγορία συμπτωμάτων υπάρχει αποφυγή καταστάσεων. Εδώ μπορεί το άτομο να χάνει συνεχόμενα μαθήματα ή ακόμα και να παρατάει μαθήματα στη μέση της διδακτικής περιόδου. Σε άλλες περιπτώσεις ως μέσο αποφυγής χρησιμοποιείται χρήση ουσιών ( αλκοόλ ή ναρκωτικών) για να αντιμετωπίσουν μέσω της αποφυγής- μουδιάσματος την δυσκολίας τους.
Συναισθηματικά συμπτώματα- κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση και αισθήματα αβοηθησείας.
Πιθανές αιτίες του άγχους των εξετάσεων
Αν μπορούμε να κάνουμε εν συντομία μια αναφορά στις αιτίες που συντελούν ένα παιδί να βιώνει άγχος στις εξετάσεις τους, συμπεριλαμβάνουν συμπεριφοριστικούς, βιολογικούς και ψυχολογικούς παράγοντες. Συμπεριφορές όπως αδυναμία να προετοιμαστούν και να κάνουν ένα συντονισμένο οργανόγραμμα παίζουν σημαντικό ρόλο, όπως επίσης και η βιολογική αντίδραση κάθε ανθρώπου στο άγχος, που είναι μοναδική, μπορεί να προκαλέσουν και να εντείνουν αισθήματα άγχους. Τέλος σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του άγχους των εξετάσεων παίζουν και ψυχολογικοί παράγοντες όπως αρνητική εικόνα εαυτού και η χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Τρόποι διαχείρισης άγχους
Κανείς δεν είναι τέλειος– βοηθάμε τα παιδιά μας να καταλάβουν ότι κανείς δεν είναι τέλειος και δεν περιμένουμε και εμείς από εκείνα να είναι. Το να κάνει κανείς το καλύτερο που μπορεί και να μάθει να δουλεύει για να πετύχει τους στόχους του, είναι το πιο σημαντικό που έχουμε να μάθουμε στα παιδιά μας, όχι να θέτουν μη ρεαλιστικούς στόχους τελειομανίας.
Ύπνος– ενώ δείχνουν όλες οι έρευνες τα ευεργετικά οφέλη του ύπνου σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας, οι περισσότεροι άνθρωποι όταν πιέζονται χρονικά είναι το πρώτο που θα κόψουν. Ο ύπνος βοηθά στην συγκέντρωση καθώς και στην απομνημόνευση και κατανόηση του όγκου της πληροφορίας που έχει κάθε μαθητής -τρια να διαχειριστεί, επομένως θα πρέπει να είναι προτεραιότητα για το κάθε παιδί.
Καλή προετοιμασία– μαθαίνω στο παιδί μου να μην αφήνει τελευταία στιγμή το διάβασμα του, δείχνοντας του τεχνικές που θα οργανώνει την ύλη του έτσι ώστε να μην του πέφτουν όλα μαζεμένα. Αν δεν ξέρετε με ποιόν τρόπο να το βοηθήσετε , ζητήστε την βοήθεια του εκπαιδευτικού ή κάποιου ειδικού.
Βαθιές αναπνοές– μαθαίνουμε στο μαθητή πώς να παίρνει σωστές διαφραγματικές αναπνοές όταν νιώθει την καρδιά του να χτυπάει πιο γρήγορα, ώστε να μην κλιμακώνεται η αγωνία του. Οι ασκήσεις αναπνοής είναι πολύ χρήσιμες για την συγκέντρωση του παιδιού, καθώς και για την χαλάρωση του και μπορεί να τις εφαρμόσει και μέσα στην τάξη.
Αποσυμπίεση– ενισχύω το παιδί μου να συνεχίζει τις δραστηριότητες που το χαλαρώνουν ,ειδικά την περίοδο των εξετάσεων. Έχουν ανάγκη να κάνουν διαλείμματα και να παίρνουν ευχαρίστηση από δραστηριότητες που αγαπούν.
Ηρεμία– οι εξετάσεις είναι μόνο ένα κομμάτι της ζωής των παιδιών. Βοηθήστε τα να καταλάβουν ότι δεν καθορίζεται η αξία τους από την επιτυχία τους εκεί καθώς και η δική σας αποδοχή, στήριξη και αγάπη δεν αλλάζει από τον βαθμό που θα φέρουν.
Καλή επιτυχία σε όλα τα παιδιά!
Έττυ Βαρούχ, Σύμβουλος ψυχικής υγείας – ψυχοθεραπεύτρια, Msc in Applied Psychology
Διάβασε ακόμη: Ύπνος: Γιατί είναι από τις σπουδαιότερες πράξεις αυτοφροντίδας;
