Η προσοχή είναι μία αυτόνομη διεργασία του κεντρικού νευρικού συστήματος, κατά την οποία οι αισθήσεις εστιάζουν σε συγκεκριμένα ερεθίσματα του περιβάλλοντος.
Ως συγκέντρωση (διαρκής προσοχή) ορίζεται η ικανότητα του εγκεφάλου μας να εστιάσουμε την προσοχή μας σε ένα ερέθισμα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η εστιασμένη προσοχή είναι το είδος της προσοχής που μας επιτρέπει να επικεντρωθούμε σε μια δραστηριότητα το χρονικό διάστημα που απαιτείται για την υλοποίησή της, ακόμα και πέρα από την παρουσία περισπασμών.
Η συγκέντρωση είναι μια θεμελιώδης δεξιότητα που θα πρέπει να αναπτύξουν τα παιδιά, για να μπορέσουν να κατακτήσουν τη μάθηση, τη γνώση και την προσαρμογή σε κάθε περιβάλλον. Η έλλειψη συγκέντρωσης οδηγεί σε μειωμένα επίπεδα σχολικής απόδοσης και ταυτόχρονα σε αυξημένα επίπεδα νευρικότητας και στρες.
Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την συγκέντρωση
Οι παράγοντες που εμποδίζουν την συγκέντρωση είναι η ηλικία, το κίνητρο, το συναίσθημα. Για παράδειγμα, είναι πιο εύκολο να κρατήσουμε την προσοχή μας όταν νιώθουμε ενθουσιασμένοι, ή όταν αισθανόμαστε κάποια συγκίνηση. Τα μικρά παιδιά δυσκολεύονται να διατηρήσουν για πολλή ώρα την προσοχή τους σε ένα μόνο ερέθισμα. Η έλλειψη ύπνου, το ελλιπές ή ακανόνιστο ωράριο ύπνου, η κακή διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη και λίπος, ο υπερβολικός χρόνος προβολής οπτικοακουστικών παραστάσεων, ιδιαίτερα πριν από τον ύπνο (π.χ. τηλεόραση, tablet, κινητά τηλέφωνα, υπολογιστές), αποτελούν σοβαρούς παράγοντες διατάραξης της συγκέντρωσης και της προσοχής.
Άτομα με νευρολογικές διαταραχές όπως είναι η ΔΕΠ-Υ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητα) παρουσιάζουν χαμηλά επίπεδα συγκέντρωσης. Το άγχος και οι συναισθηματικές δυσκολίες μειώνουν τα κίνητρα για συγκέντρωση. Το περιβάλλον αποτελεί καθοριστικό παράγοντα διάσπασης της προσοχής. Είναι πιο εύκολο να συγκεντρωθούμε σε ένα έργο αν δεν υπάρχουν πολλοί περισπασμοί. Η δυσκολία αυξάνει όσο περισσότεροι περισπασμοί υπάρχουν και όσο πιο έντονοι και συχνοί είναι.
Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε το παιδί;
#1 Διατηρώντας ένα κλίμα σταθερότητας στο καθημερινό πρόγραμμα. Παιδιά με ακανόνιστο πρόγραμμα κι ωράριο έχουν ασταθή συμπεριφορά που τα οδηγεί συχνά σε διάσπαση προσοχής.
#2 Εξασφαλίζοντας του επαρκή ύπνο: Για να έχει το παιδί την επόμενη μέρα αρκετή ενέργεια για την λειτουργία του, άρα και για την συγκέντρωση, ο εγκέφαλος χρειάζεται εννέα με δέκα ώρες ύπνου.
#3 Παροτρύνοντας το να κινηθεί: Η κίνηση βοηθά στην καλύτερη κυκλοφορία του αίματος και των νευροδιαβιβαστών του σώματος, οι οποίοι ρυθμίζουν τις περιοχές της λογικής και του συναισθήματος του εγκεφάλου, άρα ρυθμίζουν ουσιαστικές δεξιότητες, όπως είναι η συγκέντρωση.
4# Εξασφαλίζοντας του μια υγιεινή διατροφή: Έρευνες έχουν δείξει ότι αυξημένα επίπεδα γλυκόζης προκαλούν έντονη κούραση άρα και αδυναμία συγκέντρωσης.
#5 Βοηθώντας το να κάνει σωστή χρήση της τεχνολογίας: Οι ηλεκτρονικές συσκευές (tablet, κινητά, υπολογιστές) ασκούν έντονη επίδραση στα παιδιά, αφού μαθαίνουν να λειτουργούν μέσα από ένα μοτίβο συγκέντρωσης, που δε γνωρίζει καμία οργάνωση ή αναμονή, παρά πηδάει από το ένα ερέθισμα στο άλλο και ζητά άμεσο αποτέλεσμα. Τα παιδιά, για παράδειγμα, που ασχολούνται υπερβολικά με υπολογιστές δεν ανέχονται εικόνες ή λογικές αλληλουχίες πάνω από οχτώ δευτερόλεπτα, χρόνος πολύ μικρότερος από τον απαραίτητο για την κατανόηση μιας πολύπλοκης πρότασης.
#6 Προφέροντας του μια ένα σωστό περιβάλλον: Οι χώροι του παιχνιδιού και της μελέτης καλό θα ήταν να είναι διαχωρισμένοι. Η τάξη και η ησυχία ευνοούν την συγκέντρωση.
#7 Προσφέροντας του έπαινο και κίνητρο: Η συγκέντρωση σημαίνει δουλειά, συνεπώς δίνοντας κίνητρα κι επαίνους στα παιδιά, κάνουμε περισσότερο ελκυστική την καθημερινότητά τους και την σκληρή δουλειά τους.
Από την Αθανασία Πετράκη, Εργοθεραπεύτρια, συνεργάτη του Μη Κερδοσκοπικού Σωματείου Ανέλιξη, www.anelixi.org.gr
