“Δεν υπάρχει καταλληλότερη στιγμή για να θυμώσουμε και να αντιδράσουμε από αυτήν. Τώρα είναι η ώρα που πρέπει να σταθούμε με οργή απέναντι σε αυτό που βλέπουμε να γιγαντώνεται με την ευθύνη και την ανοχή μας. Ο Αριστοτέλης ορίζει τον θυμό ως ένα ωφέλιμο συναίσθημα που στο μέτρο της σωστής δοσολογίας κινητοποιεί τον άνθρωπο και τον ωθεί να αντιδράσει. Αυτό χρειάζεται τώρα να συμβεί στον κόσμο των ενηλίκων για να εναντιωθούν και να προστατέψουν τον κόσμο των ανήλικων παιδιών μας.
Καθημερινά ακούμε νέα περιστατικά βίας και εκφοβισμού (bullying) από μαθητές όλων των τάξεων και των δύο βαθμίδων. Καθημερινά ακούμε ιστορίες που αποτελούν την κορφή ενός παγόβουνου και ως άλλοι μελετητές ιστορικών γεγονότων αναρωτιόμαστε τις πταίει. Φταίει το σύστημα; Η κοινωνία; Το σχολείο; Φταίει η ηθική κατάπτωση και η κατάρρευση οποιασδήποτε αξιοκρατίας; Αυτά τα ερωτήματα μοιάζουν αστεία αν αναλογιστούμε τα σημεία των καιρών μας. Μια προσεκτική ματιά θα μας δώσει τις απαντήσεις και, όπως άλλοτε συνηθίζαμε να γράφουμε στις περιβόητες εκθέσεις των οκτώ σελίδων, και τις λύσεις.
Στη σημερινή εποχή τα φαινόμενα βίας όλο και αυξάνουν, παρουσιάζονται δε και στις πιο μικρές ηλικίες μέσα στο πλαίσιο του σχολικού περιβάλλοντος. Περιγραφές που σοκάρουν, γεγονότα που σοκάρουν ακόμα περισσότερο, αντιδράσεις μέτριες και χλιαρές που ξεθυμαίνουν την επόμενη ημέρα. Εμείς πρώτα, οι ενήλικες, τα αντιμετωπίζουμε ως ένα αποτέλεσμα αυθύπαρκτο, χωρίς να αναγάγουμε τη ρίζα του στις βασικές παραλείψεις και διαστρεβλώσεις ενός κοινωνικού- εκπαιδευτικού συστήματος που χωλαίνει.
Τα παιδιά της σύγχρονης γενιάς ανήκουν σε μια εποχή διαφορετική, με επιλογές αναρίθμητες, που ακροβατεί στο φυσικό και ψηφιακό περιβάλλον έχοντας συχνά ασαφή όρια. Ας ξεκινήσουμε από αυτό. Ας ξεκινήσουμε από το γεγονός ότι η γηγενής ψηφιακή γενιά των μαθητών αυτής της εποχής μεταφέρεται από το ένα περιβάλλον στο άλλο διαγράφοντας συχνά τα όρια μεταξύ πλασματικού και πραγματικού. Γιατί; Απλώς και μόνο γιατί η γενιά άλλαξε, δεν έχει αλλάξει όμως το πλαισίωμα της.
Ποια οχυρά θα κρατήσουν αυτή τη μοιραία εξέλιξη; Η οικογένεια οφείλει να ανασυνταχθεί. Δεν αρκεί να εκθρέφει τους τεχνοκρατικούς νικητές του αύριο. Χρειάζεται να μπολιάσει με αξίες τα παιδιά της. Δύσκολο έργο για τη σημερινή εποχή. Η απεμπόληση των αξιών έχει γίνει από εμάς τους ίδιους. Μεγαλωμένοι σε ένα σύστημα όπου χιλιάδες στοιβαχτήκαμε στα πολυάριθμα, ονομαστά σχολεία, ακολουθώντας το σύστημα που ήθελε την επικράτηση του ισχυρότερου, ανταγωνιζόμενοι για το ποιος θα επικρατήσει, μεγαλωμένοι από οικογένειες που πάσχισαν για να μας κάνουν νικητές, ανταγωνιστικούς και ανθεκτικούς στα δυσκολίες της ζωής.
Ζυμωμένοι από μια εκπαίδευση που διέγραφε αυτόματα τον πιο αδύναμο κρίκο, αντάμειψε τους πιο καλούς του μαθητές με υψηλές βαθμολογίες, αναζητώντας όμως τελικά τις χαμένες δεξιότητες την κρίσιμη ώρα! Δημιουργήσαμε τελικά τους κυνικούς, ηθικά απογυμνωμένους εαυτούς μας που ως γονείς συνεχίσαμε τη διαιώνιση της ίδιας λογικής στα δικά μας παιδιά. Ο παράγοντας που δεν υπολογίσαμε όμως ήταν η ραγδαία εξέλιξη της νέας εποχής. Γιατί στην δική μας περίπτωση, ευτυχώς το υπόλοιπο περιβάλλον μας προφύλασσε κάπως. Οι εικόνες μας ήταν συγκεκριμένες, οι ακατάλληλες σκηνές ήταν πραγματικά ακατάλληλες σκηνές για τα μάτια μας και οι τρόποι εκτόνωσης του θυμού μας ήταν η ανατρεπτική μουσική και το προκλητικό – για τα μάτια των μεγάλων- ντύσιμο. Οι σημερινές συνθήκες όμως είναι διαφορετικές.
Οι σημερινοί νέοι εκτίθενται διαρκώς και άκριτα σε εικόνες βίας, λαμβάνουν μπερδεμένα μηνύματα και αντιλαμβάνονται ασαφή τα όρια μεταξύ του τι πραγματικά επιτρέπεται και τι δεν επιτρέπεται. Γεμίζουν με θυμό που γεννιέται τόσο από την ποιότητα των εικόνων τους όσο και από το στείρο και άγονο εκπαιδευτικό τους πλαίσιο, που δεν ανταποκρίνεται σε καμία τους ανάγκη.
Για τους σημερινούς νέους δεν αρκεί η παρέμβαση της οικογένειας. Χρειάζεται η παρέμβαση όλων μας. Χρειάζεται σίγουρα η παρέμβαση του σχολείου. Το μοτίβο των μεγάλων σχολείων, με αυξημένες προσδοκίες μεν, λιγοστή υποστήριξη δε, που αντιμετωπίζει τους μαθητές απρόσωπα δε βοηθά. Ο μεγάλος πληθυσμός των μαθητών δεν επιτρέπει την προσέγγιση που χρειάζονται σε ατομικό επίπεδο, την προσοχή και την φροντίδα που πρέπει να τους δίνεται, ώστε να μη χάνουν τον προσανατολισμό τους. Είναι στο πλαίσιο τέτοιων συστημάτων που τα παιδιά αφήνονται «ανεπίβλεπτα», χωρίς όριο να αναπαράγουν στην πραγματική τους ζωή αυτά που βλέπουν ως εικόνα, χωρίς καμία σωτήρια παρέμβαση που θα ενισχύσει τον ψυχισμό και την ενσυναίσθησή τους. Χάνονται σε ένα πλήθος που δε λαμβάνει σωστή καθοδήγηση γιατί είναι πρακτικά αδύνατο όταν αυτή δεν είναι συστηματοποιημένη και διαφοροποιημένη έτσι ώστε να αφορά τον καθένα ξεχωριστά κι όχι όλους μαζί ως ένα ομοιογενές σύνολο.
Σε αυτό το σημείο χάνεται κάθε ελπίδα και μόνο χειρότερα μπορούμε να περιμένουμε να γίνουν τα πράγματα. Σε αυτό το σημείο πρέπει να αναζητήσουμε και τη λύση σε μικρότερα σύνολα, εμπνευσμένα προγράμματα, αισθητική ανάταση, πολλαπλά ερεθίσματα, ενισχυμένη συναισθηματική νοημοσύνη. Οι μαθητές πρέπει πρώτα να μάθουν να έχουν αυτοεκτίμηση για να γλιτώσουν από την ανήλεη παγίδα του θυμού και της ανίας τους. Πρέπει να δεχτούμε ότι ανήκουν σε άλλη γενιά και να δημιουργήσουμε νέες συνθήκες που μπορούν να επαναφέρουν την τάξη στη χαοτική πραγματικότητα που βιώνουν.
Τα περιστατικά δε θα σταματήσουν αν δεν σταματήσουμε να τα βλέπουμε ως πρόβλημα των θυμάτων. Είναι πρόβλημα των θυτών, είναι πρόβλημα όλων μας. Είναι βασικά πρόβλημα του σχολείου γιατί εκεί εκδηλώνεται και εκεί πρέπει να αντιμετωπιστεί. Είναι η ώρα να κάνουμε επανεκκίνηση και να επαναπροσδιορίσουμε τις προτεραιότητες στα ζητούμενα μας. Ένα προστατευτικό περιβάλλον δεν είναι γυάλα, είναι απαραίτητη ανάγκη μέχρι να πλαστούν ισχυροί χαρακτήρες και ισχυρά μυαλά που θα καταφέρουν να διακρίνουν τα όρια και να διοχετεύσουν σωστά τα συναισθήματα τους.
Δρ.Μπίλη Κωνσταντάρα
Διαδραστικό Ευρωπαικό Σχολείο
